ستاره‌شناسان با بهره‌گیری از یک سامانه هوشمند مبتنی بر هوش مصنوعی، موفق به رصد یک انفجار ستاره‌ای نادر به نام «SN 2023zkd» تنها در نخستین ساعات وقوع آن شده‌اند.
به گزارش ایتنا و به نقل از سای‌تک‌دیلی، این کشف به دلیل هشدار به‌موقع سامانه هوش مصنوعی میسر شد و پژوهشگران را قادر ساخت پیش از آنکه این انفجار کوتاه‌مدت از دید ناپدید شود، مشاهدات حیاتی را گردآوری کنند.
گفتنی است که شواهد به دست آمده به یک علت دراماتیک اشاره دارد: تعامل خشن ستاره با یک سیاهچاله مجاور. به گفته دانشمندان، این سیاهچاله یا بخشی از ستاره را بلعیده و انفجار را تحریک کرده، یا پیش از آنکه ستاره بتواند به طور مستقل منفجر شود، آن را به طور کامل از هم دریده است.
این رویداد که در ژوئیه ۲۰۲۳ (تیر ۱۴۰۲) رصد شد، با استفاده از یک سامانه جدید هوش مصنوعی طراحی شده برای پایش آسمان به صورت بلادرنگ و جست‌وجوی انفجارهای غیرعادی ستاره‌ای شناسایی گردید.
از آنجا که سامانه هشدار را به سرعت صادر کرد، پژوهشگران بلافاصله توانستند پیگیری دقیق را آغاز کنند که گامی کلیدی در بازسازی توالی کامل انفجار به شمار می‌رود. بر این اساس، تا پایان این رویداد، SN 2023zkd توسط شبکه‌ای گسترده از تلسکوپ‌های مستقر در زمین و مدار تحت نظر قرار گرفت.
رایان فولی، استاد دانشیار نجوم و اخترفیزیک در این دانشگاه، در این باره می‌گوید: «هیچ‌چیز دقیقاً مشابه این ابرنواختر قبلاً دیده نشده بود، بنابراین ممکن است بسیار نادر باشد. انسان‌ها در پیدا کردن چیزهایی که 'مثل بقیه نیستند' نسبتاً خوب عمل می‌کنند، اما الگوریتم می‌تواند موارد را زودتر از آنکه یک انسان متوجه شود، نشانه‌گذاری کند. این موضوع برای مشاهدات حساس به زمان، حیاتی است».
تیم فولی پروژه YSE را اداره می‌کند که هر سه روز یک بار منطقه‌ای معادل ۶۰۰۰ برابر ماه کامل (۴ درصد از آسمان شب) را پیمایش می‌کند و هزاران انفجار کیهانی جدید و دیگر پدیده‌های اخترفیزیکی گذرا را کشف کرده است که ده‌ها مورد از آنها تنها چند روز یا چند ساعت پس از انفجار شناسایی شده‌اند.
دانشمندان دخیل در این کشف اعلام کردند که محتمل‌ترین تفسیر این است که برخورد بین ستاره عظیم و سیاهچاله اجتناب‌ناپذیر بوده است. همانطور که انرژی از مدار گم می‌شد، فاصله بین آنها کاهش یافت تا اینکه ابرنواختر توسط تنش گرانشی ستاره، در حالی که بخشی از آن توسط سیاهچاله بلعیده می‌شد، تحریک گردید.
الکساندر گاگلیانو، نویسنده اصلی مقاله در این باره می‌گوید: «تحلیل ما نشان می‌دهد که این انفجار توسط یک برخورد فاجعه‌بار با یک سیاهچاله همدم جرقه زده شده است و این قوی‌ترین شواهد تا به امروز است که نشان می‌دهد چنین تعاملات نزدیکی واقعاً می‌توانند یک ستاره را منفجر کنند».
البته تفسیر جایگزینی که تیم در نظر گرفت، این بود که سیاهچاله پیش از آنکه ستاره بتواند به طور مستقل منفجر شود، آن را به طور کامل از هم دریده است.
در چنین صورتی، سیاهچاله به سرعت بقایای ستاره را به درون کشیده و نور درخشان زمانی تولید شده که این بقایا با گاز اطراف برخورد کرده‌اند. در هر دو حالت، یک سیاهچاله واحد و سنگین‌تر بر جای می‌ماند.
گفتنی است SN 2023zkd که در فاصله حدود ۷۳۰ میلیون سال نوری از زمین واقع شده است، در ابتدا مانند یک ابرنواختر معمولی با یک جرقه نور واحد به نظر می‌رسید. اما زمانی که دانشمندان کاهش نور آن را طی چند ماه دنبال کردند، کار غیرمنتظره‌ای انجام داد: دوباره روشن شد.
برای درک این رفتار غیرعادی، دانشمندان داده‌های آرشیوی را تحلیل کردند که موردی حتی غیرعادی‌تر را نشان می‌داد: این سامانه برای بیش از چهار سال قبل از انفجار به آرامی در حال روشن‌تر شدن بود. آن نوع فعالیت بلندمدت پیش از انفجار به ندرت در ابرنواخترها دیده می‌شود.
